Τί ονομάζουμε Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ);
Οι Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδης Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ) είναι νοσήματα που διαδράμουν χρονίως και προκαλούν μη ειδική φλεγμονή του εντέρου.
Οι κυριότερες Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδης Νόσοι Εντέρου (ΙΦΝΕ) είναι η Eλκώδης Kολίτιδα και η νόσος του Crohn.
Τι προκαλεί τις ΙΦΝΕ;
Η αιτιολογία των Ιδιοπαθών Φλεγμονώδων Νόσων Εντέρου (ΙΦΝΕ) δεν είναι γνωστή.
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι τα νοσήματα αυτά σχετίζονται με διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος, που προστατεύει τον οργανισμό από λοιμώξεις, από ιούς ή μικρόβια. Είναι επίσης γνωστό ότι οι ΙΦΝΕ δεν μεταδίδονται από άτομο σε άτομο, όμως υπάρχει γενετική προδιάθεση (κληρονομικότητα) για την εμφάνιση ΙΦΝΕ και 10-30% των ασθενών με ΙΦΝΕ έχουν συγγενείς που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα ή νόσο Crohn.
Πόσο συχνές είναι οι ΙΦΝΕ;
Η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος Crohn δεν είναι πολύ συχνά, αλλά ούτε σπάνια νοσήματα.
Όλες οι επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι απαντούν συχνότερα στις ανεπτυγμένες από τις αναπτυσσόμενες χώρες και η συχνότητά τους ποικίλει από 5 έως 10 νέους ασθενείς ανά 100.000 πληθυσμού το χρόνο.
Ποια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ΙΦΝΕ;
Η ελκώδης κολίτιδα εμφανίζεται κυρίως σε νέους ή ενήλικες 15- 30 ετών, λιγότερο συχνά σε ηλικιωμένους 70- 90 ετών. Η φλεγμονή αφορά το ορθό στους περισσότερους ασθενεί και μπορεί να περιορίζεται μόνο σε αυτό (50% των περιπτώσεων), επεκτείνεται κατά συνέχεια ιστού στο αριστερό κόλο και στο ένα τρίτο των περιπτώσεων προσβάλλει ολόκληρο το παχύ έντερο (πανκολίτιδα).
Η νόσος Crohn μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, κυρίως όμως εμφανίζεται σε ηλικίες 10- 30 ετών. Η νόσος μπορεί να προσβάλει όλο τον πεπτικό σωλήνα, από το στόμα έως τον πρωκτό. Στο 50% περίπου των ασθενών με νόσο Crohn η φλεγμονή αφορά στο λεπτό και το παχύ έντερο, στο 25% αφορά μόνο στο παχύ έντερο και στο 3% των περιπτώσεων η νόσος περιορίζεται στον ορθοπρωκτικό σωλήνα. Σε ποσοστό 15- 30% η φλεγμονή εντοπίζεται μόνο στο λεπτό έντερο.
Ποια τα συμπτώματα των ΙΦΝΕ και πώς διαγιγνώσκονται;
Οι κλινικές εκδηλώσεις των ΙΦΝΕ μπορεί να είναι ήπιες ή σοβαρές, εκδηλώνονται με εξάρσεις και υφέσεις και περιλαμβάνουν μεταβολές στις εντερικές συνήθειες με εμφάνιση διάρροιας και αποβολή αίματος, πύου και βλέννας με τις κενώσεις, κολικοειδείς πόνους, πυρετό, αναιμία, ανορεξία, απώλεια σωματικού βάρους.
Όταν τεθεί υποψία ΙΦΝΕ, γίνεται κολονοσκόπηση και λαμβάνονται βιοψίες από πάσχουσες περιοχές του βλεννογόνου. Η ιστολογική εξέταση των βιοψιών βεβαιώνει τη διάγνωση. Ο έλεγχος, αναλόγως των ευρημάτων, μπορεί να συμπληρωθεί με εντερόκλυση με βάριο, αξονική ή μαγνητική εντερόκλυση που αναδεικνύουν κυρίως τις στενώσεις του λεπτού εντέρου. Αν δεν υπάρχει σημαντική στένωση, μπορεί να γίνει εξέταση του λεπτού εντέρου με βιντεοκάψουλα.
Σε ορισμένους ασθενείς, ανάλογα με τα συμπτώματά τους, μπορεί να χρειάζεται αξονική τομογραφία κοιλίας. Οπωσδήποτε, είναι απαραίτητες αιματολογικές εξετάσεις.
Ποιες είναι οι χειρουργικές επιπλοκές των ΙΦΝΕ;
Οι ασθενείς με ΙΦΝΕ μπορεί να παρουσιάσουν τοπικές επιπλοκές από το έντερο.
Οι κυριότερες είναι:
- Συρίγγια και αποστήματα
- Μαζική αιμορραγία
- Διάτρηση εντέρου
- Οξεία εντερική διάταση- τοξικό μεγάκολο
- Στενώσεις
- Καρκίνος του εντέρου.
Τόσο στην ελκώδη κολίτιδα όσο και στην νόσο Crohn μπορεί να υπάρχουν κλινικές εκδηλώσεις και από άλλα όργανα όπως αρθρίτιδα, φλεγμονή στο μάτι, άφθες στο βλεννογόνο του στόματος, δερματικά εξανθήματα, λιθίαση των νεφρών ή ειδικά νοσήματα ήπατος όπως η αυτοάνοση ηπατίτιδα και η σκληρυντική χολαγγειϊτιδα κ.ά.
Πώς αντιμετωπίζονται οι ΙΦΝΕ;
Η θεραπεία, σκοπό έχει την υποχώρηση της οξείας εισβολής της νόσου και πρόληψη των υποτροπών της και περιλαμβάνει:
Προσαρμογή του τρόπου ζωής του ασθενούς (π.χ. διακοπή καπνίσματος)
Κατάλληλη δίαιτα
Θεραπεία με ειδικά φάρμακα.
Σε σοβαρή μορφή της νόσου και σε ασθενείς με βεβαρημένο ατομικό ιστορικό συχνά απαιτείται νοσοκομειακή περίθαλψη, μέχρι ύφεσης των συμπτωμάτων.
Πότε χρειάζεται εκτίμηση από Χειρουργό;
Περίπου 30% των ασθενών με νόσο Crohn και ένα ποσοστό 25% των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα αντιμετωπίζονται χειρουργικά.
Οι ενδέιξεις χειρουργικής επέμβασης είναι:
- Η χρονιότητα των συμπτωμάτων, η καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης στα παιδιά και οι συχνές υποτροπές με αποτυχία της συντηρητικής αγωγής να ελέγξει τη νόσο.
- Τα αποστήματα και τα συρίγγια (συχνότερα στη νόσο Crohn).
- Η εντερική απόφραξη (ειλεός).
- Η κεραυνοβόλος μορφή της νόσου.
- Η μαζική αιμορραγία που δεν ελέγχεται συντηρητικά.
- Τοξικό μεγάκολο που δεν ανταποκρίνεται στη συντηρητική αγωγή.
- Ο καρκίνος.
- Η ορθοπρωκτική εντόπιση της νόσου (για τη νόσο Crohn).
Ποιες είναι οι συχνότερες επεμβάσεις σε ΙΦΝΕ;
Υπάρχουν διάφορες εγχειρήσεις που μπορούν να γίνουν.
Σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα, η πιο συνηθισμένη είναι η ολική κολεκτομή με ειλεοπρωκτικη αναστόμωση με j-pouch και προσωρινή ειλεοστομία, αφαιρείται δηλαδή όλο το παχύ έντερο και δημιουργείται σάκος από λεπτό έντερο (pouch) που αναστομώνεται στον πρωκτό. Η επέμβαση ολοκληρώνεται σε δύο ή τρία στάδια και έχει ποσοστό επιτυχίας 95%.
Σε κάποιους ασθενείς απαραίτητη είναι η πρωκτοκολεκτομή, όπου ο χειρούργος αφαιρεί όλο το παχύ έντερο και τον πρωκτό και κενώνει το τελευταίο τμήμα του λεπτού εντέρου (ειλεός) μέσω του κοιλιακού τοιχώματος με μόνιμη ειλεοστομία. Μετά την εγχείριση, η κολίτιδα θεραπεύεται και οι περισσότεροι ασθενείς συνεχίζουν μία σχετικά φυσιολογική ζωή.
Στη νόσο Crohn, οι χειρουργικές επεμβάσεις που εκτελούνται είναι συντηρητικές και περιορίζονται σε εκτομή του πάσχοντος τμήματος του εντέρου, θεραπεία αποστημάτων και συριγγίων.
Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής σε επιλεγμένα άτομα, αλλά η υποτροπή της ασθένειας μετά τη χειρουργική επέμβαση δεν είναι ασυνήθης (50- 70% υποτροπιάζει σε 15 έτη).
Δεν είναι όλες οι εγχειρήσεις κατάλληλες για όλους. Το είδος της εγχείρησης που απαιτείται εξαρτάται από τη σοβαρότητα της πάθησης, τις ανάγκες του ασθενούς και τον τρόπο ζωής του.