Τί είναι το πεπτικό έλκος;
Πεπτικό έλκος ονομάζεται η παθολογική κατάσταση κατά την οποία αναπτύσσονται στο βλεννογόνο του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου διαβρωτικές εστίες (πληγές). Το έλκος του δωδεκαδακτύλου εμφανίζεται σε νεαρή ή μέση ηλικία, συχνότερα στους άνδρες από ότι στις γυναίκες. Το 95% των ελκών του δωδεκαδακτύλου εμφανίζονται στο βολβό, 2cm από τον πυλωρό. Το έλκος στομάχου είναι λιγότερο συχνό από το έλκος δωδεκαδακτύλου και αφορά συνήθως μεγαλύτερες ηλικίες. Το έλκος στομάχου εμφανίζεται κυρίως στο άνω ήμισι του στομάχου και διακρίνεται σε καλόηθες και κακόηθες (ελκωτικός καρκίνος).
Τί προκαλεί το πεπτικό έλκος;
Το πεπτικό έλκος είναι αποτέλεσμα αφ’ ενός μεν της μείωσης των αμυντικών μηχανισμών του βλεννογόνου του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου στα οξέα και σε άλλες ερεθιστικές ουσίες και αφετέρου της διαταραχής της επουλωτικής ικανότητας του βλεννογόνου.
Παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση πεπτικού έλκους είναι:
- Η λοίμωξη με ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter Pylori). Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ανιχνεύεται στο 70% των ασθενών με πεπτικό έλκος.
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), όπως η ασπιρίνη, η ιβουπροφαίνη και άλλα. Τα φάρμακα αυτά αναστέλλουν τη σύνθεση των προσταγλανδινών, ουσιών απαραίτητων για την παραγωγή βλέννης και διττανθρακικών. Η βλέννη και τα διττανθρακικά συμβάλλουν στην προστασία του βλεννογόνου του στομάχου από το γαστρικό οξύ. Με το μηχανισμό αυτό τα ΜΣΑΦ μειώνουν την άμυνα του γαστρικού βλεννογόνου έναντι του γαστρικού οξέος και αυξάνουν τον κίνδυνο δημιουργίας έλκους στομάχου Ή πεπτικού έλκους.
- Κάπνισμα. Μελέτες δείχνουν ότι το κάπνισμα καθυστερεί την επούλωση των ελκών στομάχου και αυξάνει των κίνδυνο επιπλοκών, όπως η αιμορραγία και η διάτρηση. H εμφάνιση, δε, έλκους είναι σημαντικά συχνότερη στους καπνιστές.
- Στρες.Έλκη στομάχου μπορεί να εμφανιστούν σε ασθενείς κατά τη διαδρομή σοβαρού τραυματικού stress, συνήθως μετά από εκτεταμένα εγκαύματα, αιμορραγία, αναπνευστική ανεπάρκεια ή σηπτικό σοκ. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται οξεία διαβρωτική γαστρίτιδα.
- Γενετικοί παράγοντες. Φαίνεται ότι υπάρχει κληρονομική προδιάθεση καθώς οι συγγενείς πρώτου βαθμού ασθενών με έλκος στομάχου έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν και οι ίδιοι. Ο κίνδυνος αυξάνει όταν τα έλκη αναπτύσσονται σε ασθενείς κάτω των 20 ετών.
- Άλλες παθήσεις. Ο υπερπαραθυρεοειδισμός, το σύνδρομο Zollinger-Ellison κ.ά προκαλούν υπερέκκριση οξέος και είναι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης έλκους στομάχου.
Πώς εκδηλώνεται το πεπτικό έλκος;
Κυρίαρχο σύμπτωμα της νόσου είναι ο πόνος. Εντοπίζεται κυρίως στο ανώτερο τμήμα της κοιλιάς (επιγάστριο). Το έλκος δωδεκαδακτύλου προκαλεί πόνο που εμφανίζεται όταν ο στόμαχος είναι κενός (άλγος πείνας) και παρέρχεται με τη λήψη ελαφράς τροφής ή γάλακτος. Αντίθετα, ο πόνος σε γαστρικό έλκος εμφανίζεται περίπου 30 λεπτά μετά από το γεύμα. Η ένταση του πόνου αυξάνει με τη λήψη τροφής. Έμετοι και ανορεξία συχνά συνυπάρχουν και επιφέρουν απώλεια βάρους. Αιματέμεση και μέλανα κένωση (μαύρα κόπρανα) παρατηρούνται σε περίπτωση αιμορραγίας της ελκωτικής εστίας.
Πώς γίνεται η διάγνωση του πεπτικού έλκους;
Το λεπτομερές ιστορικό και η κλινική εξέταση προσανατολίζουν σε μεγάλο βαθμό τη διάγνωση του πεπτικού έλκους. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων, η παρουσία ατόμων στο οικογενειακό περιβάλλον με ιστορικό έλκους, οι διατροφικές συνήθειες και ο τρόπος ζωής εν γένει. Η εξέταση που θέτει με βεβαιότητα τη διάγνωση του έλκους είναι η ενδοσκόπηση ανωτέρου πεπτικού. Μέσω ενός ειδικού ενδοσκοπίου που εισάγεται από το στόμα του ασθενούς ο γιατρός έχει άμεση και ολοκληρωμένη εικόνα του πεπτικού συστήματος. Η εξέταση επιτρέπει τη λήψη ιστών για τη διενέργεια βιοψίας.
Πώς αντιμετωπίζεται το πεπτικό έλκος;
Στόχος της συντηρητικής θεραπείας του πεπτικού έλκους είναι η ανακούφιση των συμπτωμάτων, η επούλωση του έλκους και η πρόληψη των υποτροπών. Ορισμένα γενικά μέτρα είναι η αποφυγή των ΜΣΑΦ και του καπνίσματος, καθώς και η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών.
Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει ομάδες φαρμάκων που μειώνουν τη γαστρική οξύτητα, μειώνουν τη δραστικότητα ερεθιστικών ουσιών του στομάχου, αναστέλλουν τη γαστρική έκκριση και προστατεύουν το βλεννογόνο. Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται σήμερα ευρέως για την αντιμετώπιση του έλκους με πολύ καλά αποτελέσματα (Το έλκος επουλώνεται ικανοποιητικά με τη συντηρητική αγωγή στο 90% των ασθενών).
Η εκρίζωση του Ελικοβακτηριδίου του πυλωρού μειώνει σημαντικά τα ποσοστά υποτροπής του έλκους. Έτσι, για τους ασθενείς με λοίμωξη από H. Pylori, η θεραπεία περιλαμβάνει την ταυτόχρονη χορήγηση αντιβιοτικών και ενός φαρμάκου που περιορίζει την παραγωγή γαστρικού οξέος.
Ποιες μπορεί να είναι οι επιπλοκές του πεπτικού έλκους;
Το έλκος που δεν αντιμετωπίζεται σωστά μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές για την υγεία του ασθενούς, οι οποίες χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης:
- Αιμορραγία λόγω ρήξης αγγείου του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου. Αυτή εκδηλώνεται με αιματέμεση ή μέλαινα κένωση (μαύρα κόπρανα με χαρακτηριστική δυσοσμία). 20% των ασθενών με πεπτικό έλκος θα έχουν τουλάχιστο ένα επεισόδιο αιμορραγίας. Απαιτείται επείγουσα ενδοσκόπηση ανωτέρου πεπτικού και προσπάθεια επίσχεσης της αιμορραγίας.
- Διάτρηση, δηλαδή ρήξη του τοιχώματος του δωδεκαδακτύλου ή του στομάχου, λόγω της πλήρους διάβρωσής του. Το ερεθιστικό περιεχόμενο χύνεται στην περιτοναϊκή κοιλότητα με αποτέλεσμα την πρόκληση περιτονίτιδας. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται επείγουσα χειρουργική αντιμετώπιση.
- Πυλωρική στένωση, στην οποία λόγω του έλκους προκαλείται στένωση της εξόδου του στομάχου. Εκδηλώνεται με ανορεξία, απώλεια βάρους, ναυτία και εμέτους και ηλεκτρολυτικές διαταραχές και αφυδάτωση. Χρήζει χειρουργικής αντιμετώπισης.
Πότε το πεπτικό έλκος αντιμετωπίζεται χειρουργικά;
Η χειρουργική θεραπεία του έλκους του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου ολοένα και περιορίζεται λόγω της αποτελεσματικότητας της φαρμακευτικής αγωγής.
Ενδείξεις χειρουργικής αντιμετώπισης του έλκους είναι:
- Η ανθεκτική στη φαρμακευτική αγωγή ελκωτική νόσος. Εάν ο ρυθμός επούλωσης του έλκους δεν είναι ικανοποιητικός ή η επούλωση καθυστερεί περισσότερο από 6-8 εβδομάδες, συνιστάται η χειρουργική εξαίρεσή του, ακόμη και αν τα αποτελέσματα των βιοψιών είναι αρνητικά για κακοήθεια.
- Οι επιπλοκές του έλκους. (αιμορραγία, διάτρηση, πυλωρική στένωση)
Ο τύπος της χειρουργικής επέμβασης καθορίζεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του έλκους και περιλαμβάνει συνδυασμούς βαγοτομής (στελεχιαία, υπερεκλεκτική κτλ), δηλαδή τομή συγκεκριμένων ινών του πνευμονογαστρικού νεύρου (του νεύρου που αυξάνει την έκκριση οξέος), και αφαίρεση τμήματος του στομάχου (ολική, υφολική ή κεντρική γαστρεκτομή ή αντρεκτομή).